Trong công tác phòng chống mối,
để đem lại hiệu quả cao cho các công trình xây dựng, nhà cửa, kho tàng,
bến bãi… thì việc làm đầu tiên và cũng rất quan trọng là khảo sát để
phát hiện loại mối xông trong các công trình, để từ đó đưa ra phương
pháp phòng chống mối một cách hiệu quả nhất.
Khác với côn trùng cánh
cứng, mối thuộc bộ cánh đều Isoptera, mối có quá trình
phát triển gồm 3 giai đoạn là trứng, ấu trùng và mối trưởng thành.
Mối là côn trùng có tổ chức xã hội cao và đàn mối trưởng thành được
phân chia thành các cấp độ: mối vua, mối chúa, mối lính, mối thợ,…. mỗi
cấp có chức năng khác nhau.
Nếu căn cứ vào thức ăn,
phương thức lấy thức ăn, nơi ở của mối…thì có thể chia mối phá hoại
công trình xây dựng ra làm ba nhóm, để thuận tiện cho việc diệt và
phòng mối.
1. Mối gỗ ẩm (còn gọi
là mối nhà)
Đại diện cho nhóm này
là giống mối Coptotermes thuộc họ Rhinotermitidae. Tổ mối các loài
này thường nằm ở dưới mặt đất, trong các tấm panen, tổ mối có liên
hệ với nguồn nước và đất, mối tiêu hóa gỗ trực tiếp với sự hỗ
trợ của vi sinh vật trong ruột mối. Để phát hiện giống mối này, nhờ
những đường mui của chúng đắp trên tường hoặc đất được đùn ra từ kẽ
nứt, khuyết của gỗ, quan sát thấy đường mui màu thẫm, ẩm thường có
mối bên trong đi lại, nếu đường mối khô, hoặc bong tróc ra thì ít khi
phát hiện có mối bên trong. Cũng có thể dùng búa hoặc tuốc-nô-vít
gõ vào gỗ phát ra tiếng kêu sẽ dự đoán có mối bên trong.
2. Mối gỗ khô
Trong nhóm này điển hình
là giống mối gỗ khô (Crytotermes) thuộc họ Kalotermitidae phá hủy đồ gỗ
nghiêm trọng. Giống mối gỗ khô làm tổ trong gỗ đã khô và lấy thức ăn
trong tổ mà nó sống, tổ mối không có đường mui, không có liên hệ với
nguồn nước và đất, trong tổ mối không có vườn nấm và tiêu hóa gỗ
trực tiếp nhờ vi sinh vật trong ruột mối. Lỗ vũ hóa là những lỗ
tròn đơn giản, bình thường bị bịt kín, khi vũ hóa hoặc lúc tống
phân ra ngoài, mối gậm vứt bỏ chất bịt kín ấy đi.
Dựa vào phân mối thải ra
của giống mối này mà chúng ta phát hiện ra mối gỗ khô, phân của
giống mối này chất lại thành đống như đống cát, từ đỉnh đống cát
này chiếu thẳng đứng lên trên có cấu kiện gỗ ta sẽ phát hiện ra tổ
mối gỗ khô, phân mối là những viên hình tròn, rời nhau như hạt kê,
rất dễ phát hiện.
3. Mối đất
Đại diện của phân nhóm
này là các giống Odontotermes, Macrotermes, Microtermes thuộc họ
Termitidae. Các loài trong phân nhóm này thường ăn các loại gỗ đã mục
một phần và loại nấm có ở vườn nấm trong tổ mối, đường mui to có
khi liên kết với nhau thành mảng lớn, tổ mối có nắp phòng đợi bay,
tổ mối của nhóm này có khi nằm chìm sâu trong đất nên rất khó phát
hiện, nhưng cũng có khi nổi lên trên mặt đất hoặc có khi nửa nổi nửa
chìm rất dễ phát hiện, trong khi khảo sát chúng ta cần chú ý như
sau;
Nếu tổ mối có nắp
phòng đợi bay thì tìm và đánh dấu nơi xuất hiện nắp phòng đợi bay,
khi cần đào tổ mối này thì từ nắp phòng đợi bay mà đào để tìm
đến tổ chính. Chú ý là nắp phòng đợi bay thường xuất hiện vào
tháng 2 đến tháng 6, có khi sớm hơn, có khi muộn hơn tùy theo loài và
khí hậu từng nơi, cần phải đánh dấu vì sau cơn mưa nắp phòng đợi bay
có thể mất đi.
Khi đã phát hiện được
tổ mối thì đào hoặc khoan lỗ, rồi bơm thuốc phòng chống mối hoặc
xông hơi để diệt đàn mối.